Αλεξιθυμία, η διαταραχή που «σκοτώνει» τα συναισθήματα

«Ανεξήγητο: δεν καταλαβαίνω τους ανθρώπους! Όσο και να παίζουν με τα χρώματα είναι όλοι τους μαύροι!». Γιώργος Σεφέρης
Έχετε γνωρίσει ποτέ κάποιο άτομο που δυσκολεύεται στην κατανόηση και έκφραση των συναισθημάτων του; Άτομα που δε νιώθουν ούτε θυμό, ούτε αγάπη, ούτε λύπη ή στεναχώρια; Άτομα απαθή που φαίνεται να μην συγκινούνται με τίποτα και τους διέπει μια συναισθηματική αδιαφορία ή απάθεια; Τότε τα άτομα αυτά είναι πολύ πιθανό να πάσχουν από «αλεξιθυμία».
Σήμερα η «συναισθηματική αναπηρία» θεωρείται μια μορφή άμυνας στις αλλοτριωτικές συνθήκες διαβίωσης που επιβάλει η κρίση και η σκληρή πραγματικότητα. Και είναι αλήθεια ότι ένας άνθρωπος πετυχαίνει περισσότερα πράγματα όταν κινείται με την ψυχρή λογική. Τι γίνεται όταν δεν μιλάμε για μια «περιέργεια» ή άμυνα της προσωπικότητας, αλλά για μια διαταραχή;
Η αλεξιθυμία προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «αλέξω» που σημαίνει απωθώ ή προστατεύω, και το «θυμία – θυμός», που είναι το συναίσθημα. Ο πρώτος που ερεύνησε τον όρο αλεξιθυμία ήταν ο καθηγητής ψυχίατρος Πέτρος Σιφναίος,το 1973 για να μπορέσει να περιγράψει την κατάσταση που παρουσίαζαν πολλοί ασθενείς του με ψυχοσωματικά προβλήματα.
Η κατάσταση αυτή ορίζεται ως η αδυναμία αναγνώρισης των συναισθημάτων που νιώθει ένα άτομο και η δυσκολία κατανόησης του τι αισθάνονται και σκέφτονται οι άλλοι γύρω του. Τα άτομα που πάσχουν από αλεξιθυμία μπορεί να καταλαβαίνουν ότι βρίσκονται σε μια πολύ δυνατή συναισθηματική κατάσταση, αλλά όταν προσπαθούν να εντοπίσουν τι την προκάλεσε, δεν μπορούν να καθορίσουν αυτό που τους ερέθισε.
Οι αλεξιθυμικοί ασφαλώς και έχουν συναισθήματα όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Το πρόβλημα επικεντρώνεται στο ότι είτε δεν γνωρίζουν την σωματική έκφραση των συναισθημάτων ή δεν καταλαβαίνουν την συναισθηματική σημασία τους. Δεν αποτελέι έκπληξη λοιπόν, που η αλεξιθυμία μειώνει την ενσυναίσθηση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα της αλεξιθυμίας είναι τα εξής:

Δυσκολία στην ταυτοποίηση διαφορετικών τύπων συναισθημάτων
Περιορισμένη κατανόηση του τι προκαλεί τα συναισθήματα
Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων
Δυσκολία αναγνώρισης των συναισθηματικών αντιδράσεων των άλλων
Περιορισμένη ή ελλιπής φαντασία
Υπερευαισθησία στις σωματικές αισθήσεις
Ανεξάρτητη ή δοκιμαστική σύνδεση με άλλους
Μειωμένη αντίδραση και ενδιαφέρον για την τέχνη, τη λογοτεχνία ή τη μουσική
Λήψη αποφάσεων σύμφωνα με τη λογική
Περιστασιακές ακαθόριστες σωματικές διαταραχές όπως στομαχόπονους, υπέρταση κλπ.
Δυσκολία στον καθορισμό προτεραιοτήτων

Έρευνες έχουν δείξει ότι το 8% των ανδρών και το 2% των γυναικών παρουσιάζουν αλεξιθυμία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η αλεξυθιμία χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: την πρωτογενή και τη δευτερογενή. Η πρωτογενής αλεξιθυμία οφείλεται στη φύση του ανθρώπου, δηλαδή στα γονίδια του, ενώ η δευτερογενής προκαλείται από το περιβάλλον και συνεπώς είναι επίκτητη. Κάποιες μελέτες στην νευροψυχολογία δείχνουν ότι η αλεξιθυμία μπορεί να προκαλείται από μια διαταραχή στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο είναι υπεύθυνο σε μεγάλο μέρος για την δημιουργία των συναισθημάτων. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει πιθανώς ένα πρόβλημα στην διαημισφαιρική μεταφορά. Έτσι η συναισθηματική πληροφορία από το δεξί ημισφαίριο δεν μεταφέρεται σωστά στις περιοχές της γλώσσας στο αριστερό ημισφαίριο.
Τα ψυχολογικά προβλήματα, οι κοινωνικές συνθήκες, η ανατροφή, η ψυχολογική κατάσταση της μητέρας και τα τραύματα παιδικής ηλικίας μπορεί να οφείλονται στη δημιουργία του προβλήματος. Οι άνθρωποι άλλωστε πολλές φορές μπορεί να χρησιμοποιούν αμυντικούς μηχανισμούς ενάντια σε στρεσογόνα γεγονότα. Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο τι ακριβώς προκαλεί την αλεξιθυμία, αλλά οι οι κυριότερες αιτίες συνοψίζονται παρακάτω:

Κληρονομικά χαρακτηριστικά
Γενετικές ανωμαλίες
Ελλιπής νευρολογική ανάπτυξη
Εγκεφαλική εγχείριση
Ψυχολογικό τραύμα
Ψυχολογική άμυνα κατά του στρες ή της αρρώστιας
Πολιτιστικό-κοινωνικό περιβάλλον
Οικογενειακές επιρροές

Η αλεξιθυμία φαίνεται να σχετίζεται με σωματικές διαταραχές καθώς και δερματολογικές διαταραχές. Δεν θεωρείται διανοητική ή ψυχολογική διαταραχή, αλλά περισσότερο μια ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας, που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ωστόσο, σχετίζεται με πολλές ψυχικές διαταραχές μεταξύ αυτών η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, οι σεξουαλικές διαταραχές κ.α. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολύ δύσκολο για όσους αγωνίζονται με την αλεξιθυμία να αντιμετωπίσουν συνυπάρχουσες ψυχολογικές διαταραχές, επειδή η έμφυτη ευαισθησία τους στην κατανόηση των ίδιων και των άλλων περιπλέκει την ανάκαμψη.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση της αλεξιθυμίας δεν είναι ίδια για όλα τα άτομα. Για όσους το πρόβλημα είναι γενετικό, η αντιμετώπιση είναι αρκετά πιο δύσκολη. Αντίθετα, η δευτερογενής αλεξιθυμία είναι πιο εύκολα αναστρέψιμη με την κατάλληλη ψυχοθεραπεία. Σημειώνεται, ότι δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία για το πρόβλημα, παρόλο που πολλοί χρησμοποιούν αντικαταθλιπτικά χάπια. Στόχος του ανθρώπου που πάσχει από αυτή τη διαταραχή θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της ικανότητας να αναγνωρίζει και να καταλαβαίνει τα συναισθήματα. Ωστόσο, η συνειδητοποίηση των συναισθημάτων είναι ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι και το scientificamerican παρουσιάζει ορισμένους από τους τρόπους για την αντιμετώπιση του προβλήματος:

Δημιουργική γραφή Οι μελέτες έδειξαν ότι η δημιουργική γραφή μπορεί να είναι ένας τρόπος να ανακαλύψετε τον εαυτό σας και τα συναισθήματα σας. Γενικά συνίσταται η καθημερινή συγγραφή. Όσο δύσκολο κι αν ακούγεται στην αρχή, είναι ένας καλός τρόπος για να κάνει κανείς παρατηρήσεις στον εαυτό του.
Ανάγνωση μυθιστορημάτων Η γλώσσα περιγραφής των σκέψεων, των συναισθημάτων, των στιγμών και των εμπειριών υπάρχουν σε ένα μυθιστόρημα. Μελέτες έχουν δείξει ότι θα σας βοηθήσουν να μάθετε πως να περιγράψετε μια ιστορία ή μια προσωπική αφήγηση και ίσως να καταλάβετε περισσότερα πράγματα για τα συναισθήματα με τον καιρό.
Ενασχόληση με τις τέχνες Η τέχνες είναι γνωστό ότι λειτουργούν σαν ένα όχημα έκφρασης του εσωτερικού μας κόσμου. Η προσέγγιση της μουσικής, της ζωγραφικής ή του χορού μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους.
Ψυχοθεραπεία Πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η αλεξιθυμία μπορεί να ανταποκριθεί σε ψυχοθεραπευτικές μεθόδους με πολύ αργούς ρυθμούς. Η διάκριση σε πρωτογενή και δευτερογενή αλεξιθυμία σχετίζεται άμεσα με τις προοπτικές για θεραπευτική επιτυχία.
Ομαδική Ψυχοθεραπεία Μπορεί να έχει αντίστοιχα οφέλη με την ψυχοθεραπεία ή και καλύτερα. Στην ομαδική ψυχοθεραπεία τα άτομα θα έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν τις δικές τους σκέψεις και συναισθήματα καθώς και να βιώσουν ουσιαστικές «ανταλλαγές» με άλλους. Αυτός ο τρόπος ψυχοθεραπείας εντείνει επίσης την αίσθηση της σύνδεσης με τους άλλους.
Εκπαίδευση ύπνωσης και χαλάρωσης Ενώ οι περισσότερες ψυχοθεραπείες χρησιμοποιούν την ομιλία ως τρόπο μείωσης των συμπτωμάτων, η ύπνωση και η χαλάρωση χρησιμοποιούν καθοδηγούμενες μεθόδους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της συναισθηματικής κατανόησης.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η κατάσταση αυτή δημιουργεί διάφορα ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το πώς και γιατί βιώνουμε συναισθήματα και αν μπορούμε να επιλέξουμε συνειδητά να τα αισθανόμαστε. Σε κάποιο βαθμό, όλοι τα εκδηλώνουμε κάποια στιγμή στη ζωής μας. Αλλά αν κάποιες φορές βρισκόμαστε στο σκοτάδι σχετικά με τα συναισθήματά μας, οι άνθρωποι με αλεξιθυμία είναι σαν τους τυφλούς, που αγωνίζονται να περιηγηθούν σε έναν κόσμο γεμάτα συναισθήματα που αδυνατούν να δουν. Αποτέλεσμα εικόνας για αλεξιθυμια