---

Το Αφόρητο Κιτς των «Πολιτικών» Αγαλμάτων σε Σκόπια και Βόρεια Ελλάδα

Του Κώστα Κουκουμάκα

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης

Πηγή: vice.com, 12 2018

Αγάλματα και γλυπτά -περισσότερο στην ΠΓΔΜ- λειτουργούν ως φορτισμένα σύμβολα και μέσα διπλωματίας, με βαλκανικούς όρους.

«Διαδηλώνω με όλη μου τη δύναμη. Τα παπούτσια και τα χέρια μου είναι γεμάτα μπογιές, αλλά αυτό είναι το λιγότερο», μου είπε η Μικαέλα Ιβάνοβα, φοιτήτρια Νομικής στα Σκόπια. Ήταν Μάιος του 2016 και η ΠΓΔΜ ζούσε την «Πολύχρωμη Επανάσταση». Η χώρα βάδιζε στην ακυβερνησία, μετά από επανειλημμένες εκλογικές αναμετρήσεις, χωρίς σχηματισμό κυβέρνησης. Κάθε απόγευμα, χιλιάδες άνθρωποι κατέβαιναν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της κυβέρνησης του εθνικιστή Νίκολα Γκρούεφσκι. Κι έκαναν κάτι αφοπλιστικό. Έστηναν αυτοσχέδιες σφεντόνες και εκτόξευαν σακουλάκια με χρώμα στα αχαμνά του αλόγου του Μέγα Αλέξανδρου και τις προκάτ προσόψεις των κιτς αρχαιοελληνικών κτιρίων στις όχθες του ποταμού Βαρδάρη. Όλα αυτά συμβόλιζαν για εκείνους τον αυταρχισμό της διακυβέρνησης Γκρούεφσκι, το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών και άλλες υποθέσεις διαφθοράς.

Κιτς αρχαιοελληνικά μνημεία και κτίρια, βανδαλισμένα με χρώματα, την περίοδο της «Πολύχρωμης Επανάστασης» στα Σκόπια.

Τις τελευταίες εβδομάδες, το κυρίαρχο θέμα στην πολιτική ατζέντα είναι ξανά το «Μακεδονικό». Κάθε φορά, η λεγόμενη πολιτική των αγαλμάτων και των συμβόλων επανέρχεται με τη δική της βασανιστική σημειολογία. Τις τρεις δεκαετίες που σοβεί η κόντρα, γλυπτά και αγάλματα λειτουργούν, και στις δύο πλευρές των συνόρων, ως φορτισμένα ψυχολογικά σύμβολα και μέσα έκφρασης πολιτικής με βαλκανικούς όρους -πάντως όχι ως έργα τέχνης για την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου.
Το 2010 ο εθνικιστής Νίκολα Γκρούεφσκι ήταν ήδη τέσσερα χρόνια πρωθυπουργός στα Σκόπια. Εκείνη τη χρονιά, προκειμένου να τονώσει το εθνικό φρόνημα των συμπολιτών του και να εξασφαλίσει διαδοχικές νίκες στις εκλογές, ανακοίνωσε το περιβόητο project με τίτλο «Σκόπια 2014». Σε ελάχιστους μήνες, το κέντρο της πρωτεύουσας της ΠΓΔΜ θα μετατρεπόταν σε μια γκροτέσκ φάρσα. Το πρόγραμμα κόστισε τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ, μεγάλο μέρος των οποίων φέρεται να κατέληξε στις τσέπες κυβερνητικών στελεχών και αμφιλεγόμενων καλλιτεχνών.

Το γερμανικό περιοδικό Spiegel χαρακτήρισε τα Σκόπια ως την πιο κιτς πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Στις αρχές του 2014, είχα επισκεφθεί για άλλη υπόθεση τα Σκόπια και όλο αυτό έμοιαζε με κινηματογραφικό στούντιο. Έως τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, είχαν χτιστεί άλλα τόσα. Στην πρώτη τσιμεντένια γέφυρα, που οδηγεί στην είσοδο του κτιρίου της Γενικής Εισαγγελίας, τοποθετήθηκαν 26 μπρούτζινα αγάλματα, τα οποία αναπαριστούν ζωγράφους με καμβάδες στα χέρια, συγγραφείς, κλασικούς μουσικούς με παρτιτούρες, ως κι έναν ποπ τραγουδιστή που απεβίωσε το 2007 σε ηλικία 26 ετών και αποδόθηκε με μικρόφωνο στο χέρι.
Στην ανατολική όχθη του ποταμού στήθηκαν -μάλλον- οι Εννέα Μούσες σε ένα ημικυκλικό περιστύλιο, που έχει στην κορυφή του λιοντάρια. Λίγα μέτρα πιο κάτω, μια δεύτερη γέφυρα με 30 αγάλματα: Επίσκοποι της Εκκλησίας, ο Περσέας, ο Τίτος Φλάβιος και παραδόξως ο Παρμενίων, ο Αμύντας, ο Αρχέλαος, ο Περδίκας – κάποιοι με λάθος ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου στις μεταλλικές πινακίδες. Στην κοίτη του Βαρδάρη χτίστηκαν αρχαιοελληνικές τριήρεις-καφέ μπαρ και μέσα στο νερό τρεις μεγάλες νίκελ γλάστρες με δέντρο, που γράφουν love, hope, faith αντίστοιχα. Υψώθηκε ως και μια απομίμηση ρωμαϊκής αψίδας (Porta Macedonia), στολισμένη με αρχαίους πολεμιστές και σκηνές από την πορεία των κομμουνιστών εργατών προς τη νίκη.

Λεπτομέρεια με στρατιώτες που ξεπροβάλλουν πίσω από πίδακες νερού, στη βάση του αγάλματος του «έφιππο πολεμιστή» στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων.

Το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου («έφιππο πολεμιστή» τον αποκαλεί επισήμως η κυβέρνηση) σκεπάζει την πλατεία, έχοντας ύψος οκταόροφης πολυκατοικίας. Στη βάση του διακρίνονται πολεμιστές με δόρατα και ασπίδες και λέοντες που βγάζουν νερό από το στόμα. Νεροκουρτίνες και φώτα νέον. «Το άγαλμα του Αλέξανδρου είναι τόσο αυθεντικό όσο η απομίμηση του Μεγάλου Καναλιού της Βενετίας στο Λας Βέγκας» είχε γράψει ο απεσταλμένος του γερμανικού περιοδικού Spiegel, χαρακτηρίζοντας τα Σκόπια ως την πιο κιτς πρωτεύουσα στην Ευρώπη. Σε όλο αυτό, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο μουσουλμανικό αλβανικό στοιχείο της ΠΓΔΜ, γεγονός που περιπλέκει περισσότερο την κατάσταση.

Η ελληνική εκδοχή του κιτς

Στην ελληνική πλευρά των συνόρων, η κατάσταση δεν έφθασε ποτέ στην αρχιτεκτονική/πολεοδομική προπαγάνδα επιπέδου Γκρούεφσκι. Όμως, ιδιαίτερα τη δεκαετία του '90, υπήρξαν παρεμβάσεις, που επηρέασαν το συλλογικό υποσυνείδητο με μπόλικη δόση κιτς, όχι εύκολα αντιληπτή σε κάποιον μόνιμο κάτοικο.