Φιλόλογοι... κάτω από τη βάση!

Δημήτρης Γκιώνης

 

 Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)

10.09.2017

Από ένα επίκαιρο κείμενο του καθηγητή Φιλοσοφίας Κ. Ανδρουλιδάκη

Ημέρες έναρξης της νέας εκπαιδευτικής περιόδου, και αδράχνω την ευκαιρία να σταθώ σ’ ένα αποκαλυπτικό κείμενο του καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, μεταφραστή και συγγραφέα Κώστα Ανδρουλιδάκη, στο τελευταίο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού «Φρέαρ» (Ιούλιος 2017) με τίτλο «Η φιλολογική κατάρτιση και επάρκεια των μελλοντικών φιλολόγων» και υπότιτλο «Το σημαντικότερο πρόβλημα της Φιλοσοφικής Σχολής».
Ο χώρος δεν επιτρέπει την αναδημοσίευση ολόκληρου του κειμένου, που, εκτιμώ, ως συμβολή στις διαβουλεύσεις για το νέο εκπαιδευτικό σύστημα, οπότε θα σταθώ σε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα (ο τίτλος και οι υπότιτλοι δικοί μου):

Τερατώδη σφάλματα

«Η βαθμολόγηση των γραπτών των φοιτητών κατά τις εξετάσεις αλλά και άλλων εργασιών αποτελεί μια δεινή εμπειρία, χωρίς υπερβολή, ένα ψυχικό τραύμα. Πολλά γραπτά (πιθανώς τα περισσότερα) βρίθουν από τερατώδη γλωσσικά σφάλματα (γραμματικά, συντακτικά, λεξιλογίου, εκφραστικά). Αμέτρητες φορές όταν βλέπεις λάθη βαριά σε στοιχειώδη πράγματα (π.χ. στην ορθογραφία, στις κλίσεις των ουσιαστικών, των επιθέτων ή των ρημάτων, αλλά και στον συλλαβισμό ή στη στίξη, αφήνω στον τονισμό), αναρωτιέσαι: Μα είναι ποτέ δυνατόν, είναι επιτρεπτό, οι άνθρωποι αυτοί να διδάξουν φιλολογικά μαθήματα; Στην εκ πρώτης όψεως εύλογη παρατήρηση: “Μα, για να διοριστούν, θα πρέπει να δώσουν εξετάσεις μέσω ΑΣΕΠ”, οφείλομε δυστυχώς να απαντήσομε: Ούτε οι -ασφαλώς απαραίτητες- εξετάσεις του ΑΣΕΠ αποτελούν επαρκή εγγύηση. Οπως κατάφεραν να “περάσουν” τα μαθήματά τους στο Πανεπιστήμιο, έτσι θα τα καταφέρουν οι περισσότεροι κάποτε και στο ΑΣΕΠ. Και η ζημιά θα εξακολουθήσει να γίνεται επ’ άπειρον εις βάρος άλλων».
«Ειδικότερα, κρίσιμο θέμα αποτελεί η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και η διαχείριση του χρόνου της νεολαίας (μαθητών και φοιτητών). Το θέμα αυτό συνδέεται άμεσα με άλλα, π.χ. τα ενδιαφέροντα, τις αξίες τους, την κατανάλωση, τη λεγόμενη “διασκέδαση” κ.τ.λ. Το κυριότερο σχετικό πρόβλημα αποτελεί η υποχώρηση ή απουσία πνευματικών ενδιαφερόντων. Ταυτόχρονα, σπαταλούν τον χρόνο τους σε: τηλεόραση, smartphones, videogames, συνεχές σερφάρισμα στο Διαδίκτυο κ.τ.λ. Αυτονόητη η διευκρίνιση: δεν έχει κανείς τίποτα κατ’ αρχήν εναντίον της ψηφιακής τεχνολογίας, του ηλεκτρονικού υπολογιστή ή του Διαδικτύου.
»Τα προβλήματα γεννώνται από το είδος και τον τρόπο της χρήσης και της διαχείρισής τους, με συχνό αποτέλεσμα τη σπατάλη του χρόνου άνευ λόγου. Σημαντικό ή και κρίσιμο φαινόμενο από πλευράς ανθρωπολογικής αποτελεί η διαρκής εξάρτηση μεγάλου μέρους των ανθρώπων από τις ηλεκτρονικές συσκευές, δηλ. εντέλει από τις αισθήσεις, εις βάρος των άλλων ψυχικών και πνευματικών λειτουργιών. (Ειδικά για την Ελλάδα, μια ολέθρια πρακτική κατά τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, λόγω των επιπτώσεών της για τη μάθηση και την αίσθηση της γλώσσας, είναι η χρήση των “greeklish”»).
Μερικές προτάσεις
«Ως βάση συνεννόησης θα πρέπει να τεθεί η αρχή: Εφόσον οι απόφοιτοι της Φιλοσοφικής Σχολής πρόκειται να έχουν το δικαίωμα να εργαστούν στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως φιλόλογοι, θα πρέπει να έχουν στοιχειωδώς επαρκή φιλολογική κατάρτιση. Τελικώς ενδεικτικά θα ανέφερα μερικές πρώτες σκέψεις–προτάσεις για συζήτηση:
1) Θα πρέπει να γίνει πρώτιστο μέλημα η γλωσσική εκπαίδευση και κατάρτιση των μαθητών, ιδίως όμως εκείνων που θα ακολουθήσουν τη θεωρητική κατεύθυνση.
2) Είναι απόλυτη ανάγκη τα στελέχη των βαθμίδων της εκπαίδευσης –με κίνητρα, κατάλληλες και αυστηρές διαδικασίες επιλογής κ.τ.λ.– να αποτελέσουν επίλεκτο κλάδο των δημοσίων λειτουργών. Ει δυνατόν, να προέρχονται από μαθητές του 18-20 (και όχι του 11-12 ή και κάτω από τη βάση!). Μια σχετική πρόταση είναι η ίδρυση προτύπων κλασικών (ή ανθρωπιστικών) Γυμνασίων και Λυκείων. Μια άλλη ιδέα θα ήταν η εισαγωγή των φοιτητών στις Φιλοσοφικές Σχολές με αυστηρές, πραγματικά απαιτητικές εξετάσεις. Οι Φιλοσοφικές Σχολές να γίνουν πρότυπες, τουλάχιστον για όσους προορίζονται να γίνουν φιλόλογοι.
3) Είναι ανάγκη να γίνει η διάκριση των κατευθύνσεων ή προγραμμάτων σπουδών μέσα στις Φιλοσοφικές Σχολές με βάση το κριτήριο αν προτίθεται και αν έχει τις ικανότητες κάποιος να γίνει φιλόλογος (να αποκτήσει δυνητικά “επαγγελματικά δικαιώματα φιλολόγου”) ή όχι. Για την πρώτη περίπτωση, αποτελεί επείγουσα ανάγκη η αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών των Φιλοσοφικών Σχολών προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των φιλολογικών μαθημάτων.
4) Θα πρέπει να εξετασθεί η σκοπιμότητα της ενοποίησης των Φιλοσοφικών Σχολών ή, πάντως, τρόποι μεγαλύτερης συνεργασίας (στο επίπεδο των σπουδών, ανεξάρτητα από τη διοικητική δομή) μεταξύ των Τμημάτων των Φ.Σ. Η σημερινή διαίρεση σε Τμήματα (Φιλολογίας, Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Φιλοσοφίας – Παιδαγωγικής – Ψυχολογίας κ.τ.λ.) προκαλεί πολλά σοβαρά προβλήματα και ιδίως την υποβάθμιση της φιλολογικής κατάρτισης».
Στο πλαίσιο
Γνωστός για τα βιβλία του, που αφορούν και παιδιά, συγγραφέας καλείται κατά καιρούς σε σχολεία (κυρίως Γυμνάσια) να κουβεντιάσει μαζί τους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων καλεσμένος από φιλόλογο, ο οποίος, προφανώς, έχει καλή σχέση με τη λογοτεχνία. Οι άλλοι μάλλον αδιαφορούν, οπότε γιατί να ενδιαφερθούν και τα παιδιά; Το αναφέρω ως ενισχυτικό στο παραπλεύρως κείμενο.
Ομαλοποιείται ο προγραμματισμός των καναλιών με φρέσκο εισαγόμενο, εννοείται, πράμα, κυρίως (ας το επισημάνω για ακόμη μια φορά) σε μαγειρέματα και διαγωνισμούς νέων ταλέντων (τραγουδιστών, χορευτών, μοντέλων, οτιδήποτε). Πάσχουν από συνταγές μαγειρικής τα νοικοκυριά (τα υλικά, εννοείται, υπάρχουν), οι πίστες και οι πασαρέλες από νέο αίμα. Αρτος και θεάματα – να τα βλέπουν και οι ξένοι που μας περνάνε για λιγούρια.
Μια και ο λόγος, ένα απόσπασμα από… διαχρονικό κείμενο του δικηγόρου Γιώργου Εμμ. Στεφανάκη (αναπληρωτή γεν. διευθυντή στην ΕΡΤ, 1979-1981), με τίτλο «Ο ραδιοτηλεοπτικός αναρχοχαβαλές» - από το βιβλίο του «e-mail στην οδό του Αγίου Ορους» (εκδ. Καστανιώτη, 2003): «Στην ετεροθαλή αδελφή της Δημοκρατίας, τη “μεντιοκρατία”, είθισται ο ραδιοτηλεοπτικός χαβαλές να είναι υπεράνω νόμων και θεσμών. Να μην υπακούει παρά μόνο στον αγροίκο, ανθρωποφάγο διαφημιστή, να μη λογοδοτεί, να διασκεδάζει με τις ελευθερίες και να 'χει ως σημαία την ιδεολογία του κέρδους και τα μεγέθη της θεαματικότητας και της ακροαματικότητας». Σύμφωνα και με τα συμφέροντα των επιχειρηματιών-αφεντικών, θα πρόσθετα.
ΚΑΙ… Επιτυχημένος τραπεζίτης προς τους μετόχους της τράπεζας: «Κύριοι, είμαστε οι σύγχρονοι Ρομπέν των Δασών: Παίρνουμε από τους φτωχούς και τα δίνουμε στους πλούσιους!». Από την ταινία του Κώστα Γαβρά «Το κεφάλαιο», που ξαναείδα πρόσφατα.