Πέμπτη, Μαΐου 25, 2017

Κεφαλή – Σώμα – Άκρα

Ένα Ιατρικό Παράδοξο και μια συνομιλία με τον Σπύρο Μπρίκο


Συνέντευξη στην Άννα Αφεντουλίδου
Πηγή: oanagnostis.gr


Ο Σπύρος Μπρίκος γεννήθηκε το 1979 στην Πρέβεζα, όπου και εργάζεται ως γιατρός. Το 2015 κυκλοφόρησε το πρώτο του ατομικό βιβλίο, το Ιατρικό Παράδοξο, ένα βιβλίο με Διηγήματα, όπως τιτλοφορείται.
Τα διαβάζουμε επομένως υιοθετώντας τον ορίζοντα προσδοκίας ενός πεζογραφικού λόγου. Αλλά. Τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με μιαν αναγνωστική αμηχανία. Κυρίαρχοι δεν είναι  οι αναμενόμενοι αφηγηματικοί τρόποι της πεζογραφίας ούτε στα πιο παραδοσιακά της έκδοχα ούτε στα πιο μοντερνιστικά ή/και μεταμοντέρνα. Διότι. Από την μια λείπει η παραδοσιακή αφηγηματική ανάπτυξη και αυτό είναι ολοφάνερο, ακόμα και από τις τυπογραφικές επιλογές. Και από την άλλη, ενώ η εστίαση της αφήγησης είναι σχετικά σταθερή -λείπουν τα ανάλογα αυτοαναφορικά παιχνίδια της μετα-νεωτερικότητας-, ωστόσο η αφηγηματική ροή είναι διαταραγμένη. Προχωρώντας στην ανάγνωση του βιβλίου διαπιστώνουμε πως αυτό οφείλεται σε χαρακτηριστικά του λόγου που προσιδιάζουν στην ποίηση: συνειρμική ροή, αφαίρεση, λογοπαίγνια με την πολυσημία[1], αλλά και με παρώνυμες[2] και ομόηχες[3] λέξεις, συνεχείς αλληγορικές συνδηλώσεις[4], ρευστότητα του χώρου και του χρόνου, πρόσωπα που μπαινοβγαίνουν στην αφηγηματική σκηνή καταργώντας κάθε ρεαλιστική σύμβαση.
Αν τώρα μετατοπίσουμε την αναγνωστική προσδοκία σε αυτήν του ποιητικού ορίζοντα θα διαπιστώσουμε ότι και εκεί δεν «κουμπώνουν» οι αναγνωρισμοί μας. Διότι. Υπάρχουν ισχυρές στιγμές της διήγησης όπου ανα-γνωρίζονται αφηγηματικές σεκάνς με τους όρους της πεζογραφίας. Όπου η αφηγηματική «δράση» αξιώνει το σχήμα του χώρου, του χρόνου, των προσώπων και του τέλους-«κάθαρσης» της πεζογραφίας, χωρίς να δεσμεύεται από τον μουσικό ρυθμό του ποιητικού λόγου. Επομένως. Πρόκειται για κείμενα που δύσκολα τα κατατάσσουμε, κείμενα κατά κάποιον τρόπο υβριδικά.
Οι ενότητες του βιβλίου ακολουθούν την τριμερή ανάπτυξη ενός ανθρώπινου οργανισμού: κεφάλι-σώμα-άκρα. Από τα κείμενα που ανήκουν στις ενότητες αυτές άλλα έχουν πιο οργανική σχέση με την διαιρετική βάση, πχ ο  ίλιγγος περιστροφικού τύπου με το κεφάλι του 1ου μέρους, η δυσπεψία με το σώμα του 2ου μέρους, το αρθρο-παιδικός με τα άκρα του 3ου μέρους∙ και άλλα μια σχέση πιο χαλαρή, ίσως και αμήχανη ή συνδηλωτική, όπως τα τρία παράδοξα κείμενα που ανήκουν αναπόφευκτα στον κορμό του βιβλίου. Το βιβλίο κλείνει με ένα γλωσσάρι ιατρικών όρων και μια σύνοψη ιστορικού εγχειριδίου που επεξηγεί τις ιστορικές αναφορές, από την Ελένη Χρήστου, σύζυγο του Σπύρου Μπρίκου, επίσης γιατρό.
Παραθέτω ένα απόσπασμα από μια δημόσια συνομιλία που είχαμε, στη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου στην ΔΕΒΘ το 2016.
“- Θεωρείς, πράγματι, πεζογραφικό λόγο το Ιατρικό παράδοξο ;
Ο λόγος έχει συμπαντικές διαστάσεις. Είναι σαν τις μαύρες τρύπες που μέσα τους καταβροχθίζεται αντί της  αστρικής  ύλης,  όλο το εξωτερικό και εσωτερικό περιβάλλον του γράφοντος. Από εμπειρίες, συναισθήματα, συνείδηση, συνειδήσεις των άλλων  γύρω του,  έως ιστορικά γεγονότα που ταλάνιζαν ή ταλανίζουν την κοινωνία μέσα στην οποία αναπνέει. Υπό αυτό το πρίσμα,  όταν διατυπώνει το λόγο του,  δεν μπορεί, εκ των πραγμάτων, να τον κλείσει ασφυκτικά μέσα σε μία φόρμα γραφής, γιατί οι λέξεις του διαρκώς  θα διαφεύγουν, θα δραπετεύουν,  κουβαλώντας πάνω τους την άγρια ρετσινιά της ζωής και των παθών της. Οι λέξεις θα φωνάζουν, θα χορεύουν, θα τραγουδάνε από μόνες τους.  Συμπερασματικά ο διαχωρισμός, το » σχίσμα » αυτό  του λόγου, εκ των έξω, και σχηματικά,  θα υποτιμούσε αυτόματα το διαλεκτικό άξονα διασύνδεσης φόρμας/ μορφής – περιεχομένο. Μιας και εξ ‘ ορισμού ο λόγος έχει μια καθολικότητα, μια συμπαντικότητα,  και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε,  είναι να τον αναλύσουμε, ξεδιπλώνοντας προσεκτικά  τις συνιστώσες του. (Η ποίηση και η πεζογραφία αυτόματα η μία αναφέρεται στην άλλη. Δεν μπορούμε να τις αποκόψουμε, ούτε να τις απομονώσουμε).
– Γιατί επέλεξες αυτές τις τρεις ενότητες του βιβλίου Κεφαλή – Σώμα – Άκρα ;
Πρόκεται για μια τριμερή ανάπτυξη, κατά το ανατομικό ανθρώπινο πρότυπο. Κεφαλή – Σώμα – Άκρα. Κάθε παράδοξο διήγημα, εντάσσεται μορφολογικά και, δυνάμει βάσει περιεχομένου, σε μια τοπογραφία  του ανθρώπινου σώματος. Καταλαμβάνει έναν ζωτικό ανατομικό χώρο, αν θέλουμε να μιλήσουμε και λίγο με ιατρικούς όρους. Το ανθρώπινο Σώμα είναι μια δυναμική ενότητα, που ακολουθεί την ολότητα μιας Πατρίδας, μιας Ενδοχώρας, όπως θα έλεγε ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, μιας Άπειρης Ενδοχώρας και αχαρτογράφητης. Που την Ιστορία της την γράφουν πάντοτε όσοι ακροβατούν, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουν τα δύσβατα μονοπάτια της. Είναι όσοι βαδίζουν στους παράλογους ή παράδοξους μεσημβρινούς των τόπων, φτάνοντας να χαρτογραφήσουν με ακρίβεια την Ουτοπία. Όποια πέτρα και αν σηκώσεις στην Άπειρη τούτη Ενδοχώρα, θα σκοντάψεις πάνω στο Σώμα ενός λαϊκού ανθρώπου, ενός Αντάρτη.
– Σε σχέση με τον χωροχρόνο του βιβλίου;
Αναφέρομαι στην περίοδο του Εμφυλίου και στην εποχή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος,  έως την τελευταία σκηνή του δράματος  πάνω στο Γράμμο και το Βίτσι, με τις ναπάλμ να πέφτουν βροχή στα κεφάλια των Ανταρτών,  και τον Νίκο Ζαχαριάδη να φωνάζει : » Aπόψε πεθαίνει ο φασισμός. » Το έναυσμα της γραφής δόθηκε, με την ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε, μετά τη δολοφονία του Παύλου  Φύσσα το 2013. Εκείνη την περίοδο η Ιστορία έμοιαζε να παγώνει,σαν κινηματογραφικό φίλμ, κάνοντας από μόνη της, ένα αυτόματο χρονικό πισωγύρισμα. Στην εποχή που το παρακράτος δρούσε ανεξέλεγκτα. Εδώ επιβεβαιώνεται και η θέση του Μάρξ, ότι η Ιστορία περιελίσσεται σαν σπείρα, κάνοντας κύκλους, αλλά ταυτόχρονα ακολουθώντας πορεία προς τα μπρος. Έτσι το έναυσμα που δόθηκε με τη δολοφονία ενός αντιφασίστα καλλιτέχνη στο σήμερα, επικαθόρισε και το αναγκαίο FLASHBACK της διηγηματικής ακολουθίας, κάνοντας τα ιστορικά πισωγυρίσματα του βιβλίου τον βασικό αφηγηματικό του άξονα. Γύρω από αυτόν τον άξονα, περιελίσσονται, και ακόμα εξελίσσονται, με διαφορετικές στροφορμές το καθένα, όλα τα Ιατρικά και Ιστορικά παράδοξα.
(Αναφέρομαι και στη Σπηλιά του Κόκκαλη στο χωριό Βροντερό στη Μικρή Πρέσπα – στο τελευταίο διήγημα » 66 χρόνια παραπόδα «. Ο Πέτρος Κόκκαλης μεγάλος χειρουργός και αντάρτης, ήταν ένας από τους βασικούς εμπνευστές που οργάνωσε το Υγειονομικό Σύστημα στο Βουνό, στην πρώτη και μοναδική Κυβέρνηση της Αριστεράς στην Ελλάδα,  την Κυβέρνηση του Βουνού. Η Σπηλιά στο Βροντερό ήταν Νοσοκομείο. Σήμερα η Σπηλιά αυτή εξακολουθεί να διατηρεί το Καρδιόσχημο Μοντέλο της. Και κατά τον Αφηγητή του βιβλίου ο μηχανισμός λειτουργίας της,  τροφοδοτεί με αίμα και οξυγόνο τους απανταχού αγώνες για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανεξαρτησία. Από τη Λατινική Αμερική ως την Αφρική, φτάνοντας μέχρι  το Κομπάνι.)
-Ένα σχόλιο για τη σχέση με την εποχή μας;
Ο καλλιτέχνης βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με την εποχή του. Όσο και να θέλει να ξεφύγει,  μπαίνοντας  σε ένα βολικό  μονοπάτι υπαρξιακού μονολόγου, πέρα και πάνω από τα στενά σύνορα της πραγματικότητας, αυτή πάντα, εις το διηνεκές, θα τον επαναφέρει, τροφοδοτώντας τον με τις δικές της λέξεις, εικόνες, υποδείξεις και  οράματα. […] Πιστεύω πως ο καλλιτέχνης, στην εποχή του, στο Εδώ και το Τώρα, έχει πάντοτε μπροστά του την μεγάλη πρόκληση της Επαναστατικής του Αφύπνισης. Αυτό είναι και το ζητούμενό του, αν όχι το πρόταγμα της Ίδιας της Τέχνης. Και ας έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας πως σε μια τέτοια εποχή εξαθλίωσης, εξευτελισμού, και ιδεολογικής υπονόμευσης, ο ύψιστος τίτλος Τιμής είναι αυτός του Αντάρτη.”
Επιλογίζοντας
Κλείνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι οι διηγήσεις του Σπύρου Μπρίκου εξυπηρετούν εκτός του ιστορικού και ένα διαχρονικό όραμα, γι αυτό και το ιδεολογικό τους στίγμα παρόλο που προβάλλει αρκετά ισχυρό και προ πάντων σφηνωμένο στο ιστορικό παρελθόν, πολλαπλασιάζεται και εξακτινώνεται πέρα από το εκεί-και-τότε αλλά και πέρα από το εδώ-και-τώρα. Προσθετικά, διαπιστώνουμε να προέχει, έστω και αν διαμορφώνεται ασυνειδήτως, το αίτημα ενός «καθολικού» κειμένου, που θα απορροφήσει στοιχεία φαινομενικά ετερoγενή ή/και θα συναιρέσει αφηγηματικούς τρόπους σε πρώτο επίπεδο ανισοβαρείς. Δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε την αναλογία με το ανθρωπιστικό αίτημα του καθολικού ανθρώπου που προέβαλλε η εποχή της Αναγέννησης, και όπως οριακά ενσαρκώθηκε από τον Λ. Ν Βίντσι, σχέδια του οποίου κοσμούν το βιβλίο, γεγονός καθόλου τυχαίο εννοείται. Τα κείμενα του Σ.Μ. είναι υβριδικά και ετερόκλητα, ζυγίζονται συνεχώς σε αμφίρροπη ζυγαριά κρατώντας μας αμήχανα διστακτικούς μπροστά στην τελική τους σήμανση. Εκεί έγκειται θεωρώ και η πρωτόλεια γοητεία τους.
                                                               




[1] Πχ πεταλούδα ως ιατρικός όρος και πεταλούδα ως έντομο
[2] Πχ Αρθρο-παιδικός
[3] Πχ αντ@@@ρτικο πόλεων
[4] Πχ Οροθετική γραφή, δυσπεψία

Δεν υπάρχουν σχόλια: